Η διπλωματία πάνω σε χάρτες – Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός, οι αντιδράσεις και τα επόμενα βήματα

ΡεπορτάζΑλεξάνδρα Φωτάκη

Ελληνική και τουρκική διπλωματία μετρούν αντιδράσεις και επόμενα βήματα

Στη διπλωματία υπάρχουν πολλά πράγματα που γίνονται και δεν λέγονται. Κυρίως για την αποφυγή κρίσεων και την εκτόνωση των εντάσεων. Σε χώρες όπως η Ελλάδα και η Τουρκία που η γεωγραφία κάνει τις καταστάσεις πιο δύσκολες, η συνεννόηση καθίσταται απαραίτητη και οι χαμηλοί τόνοι ζωτικής σημασίας.

Αυτό ωστόσο είναι εξαιρετικά δύσκολο να επιτευχθεί, δεδομένου ότι οι δύο χώρες έχουν φροντίσει να διατηρήσουν ζωντανό τον εθνικισμό και τροφοδοτούν την επιθετική ρητορική όταν τη χρειάζονται.

Ανοιχτές πληγές

Η εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974 και η συνεχιζόμενη κατοχή του βόρειου τμήματος του νησιού εδώ και 51 χρόνια είναι η πληγή που παραμένει ζωντανή, αιμορραγεί και συνεχίζει να πονάει τον ελληνισμό περισσότερο από όλες.

Δεν είναι τυχαίο άλλωστε ότι η Τουρκία κάθε φορά που είχε ανάγκη εξαγωγής μίας κρίσης έστρεφε τα βέλη της στην Ελλάδα.

Από την κρίση των Ιμίων το 1996, όταν η Άγκυρα προσπάθησε να επιβάλει τετελεσμένα, επιδιώκοντας το «γκριζάρισμα» του Αιγαίου μέχρι το τουρκολιβυκό μνημόνιο, το 2019 και την κρίση του Ορούτς Ρέις, που ακολούθησε το 2020, οι αιτιάσεις της Τουρκίας στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο διευρύνονται διαρκώς. Οι χάρτες του τουρκολιβυκού μνημονίου και της «Γαλάζιας Πατρίδας» έχουν επίσης κατατεθεί στον ΟΗΕ, από την Άγκυρα, με σχετική επιστολή και χάρτες.

Γαλάζια Πατρίδα και Τουρκολιβυκό μνημόνιο

Η σχετικά «ήρεμη» αρχικά 20ετία Ερντογάν οδηγήθηκε σταδιακά στην οικοδόμηση του ιδεολογήματος της «Γαλάζιας Πατρίδας» και το τουρκολιβυκό μνημόνιο, σε μία προσπάθεια να απαντήσει και σε εσωτερικά προβλήματα, αλλά και στην αντιπολίτευση και δη το CHP, που κατηγορούσε την κυβέρνηση για «παραχωρήσεις» απέναντι στην Ελλάδα, ζητώντας μάλιστα και την «επιστροφή» συγκεκριμένων νησιών που ο τουρκικός εθνικισμός θεωρούσε «τουρκικά».

Στην Ελλάδα όλες οι κυβερνήσεις «πλήρωσαν» την αδυναμία τους να πουν την αλήθεια για την οριοθέτηση θαλασσίων ζωνών, το τι έχει η Ελλάδα όσο αυτή δεν γίνεται και ότι τελικά στο δικαστήριο της Χάγης, η Αθήνα θα πάει για έναν έντιμο συμβιβασμό και όχι για μία «πανηγυρική νίκη» εναντίον της Τουρκίας.

Η καθυστέρηση

Ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός, ήρθε καθυστερημένα. Ο παράγοντας Τουρκίας και η διαχείριση των πιθανών συνεπειών προφανώς συνετέλεσε στην καθυστέρηση. Και δικαιολογημένα, αν σκεφτεί κανείς ποιες ήταν οι σχέσεις Αθήνας – Άγκυρας μέχρι τους καταστροφικούς σεισμούς στην Τουρκία του 2023.

Ακόμα και αν καμία πλευρά δεν θα το παραδεχτεί επισήμως, είναι προφανές από τις συζητήσεις διπλωματών σε Ελλάδα και Τουρκία, πως το θέμα του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού έχει τεθεί ατύπως στο διάλογο Αθήνας και Άγκυρας.

Είναι άλλωστε μία υποχρέωση της Ελλάδας στο πλαίσιο της ΕΕ. Η Αθήνα έχει καταδικαστεί γιατί δεν είχε υποβάλλει τα συγκεκριμένα σχέδια και είχε διορία να το πράξει έως τις 27 Απριλίου. Άρα ήταν μονόδρομος.

Γνώριζε η Άγκυρα

Αυτό η Άγκυρα το γνώριζε. Μπορεί να θεωρήσει κανείς ότι ήταν ενήμερη και για το προσεκτικό λεκτικό της Αθήνας.

Φροντίζει να σημειώσει ότι στο Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό αποτυπώνονται «τα απώτατα δυνητικά όρια της ελληνικής υφαλοκρηπίδας. Δηλαδή της πλήρους επήρειας της ηπειρωτικής χώρας και των νησιών σε θαλάσσιες ζώνες». Κάτι που σημαίνει οι μέγιστες διεκδικήσεις της Ελλάδας επί τη βάσει του διεθνούς δικαίου.

Την ίδια στιγμή καθίσταται σαφές ότι «σε ό,τι αφορά μη οριοθετημένες περιοχές, αποτυπώνεται η μέση γραμμή που καθορίζει το εξωτερικό όριο της ελληνικής υφαλοκρηπίδας, ΜΕΧΡΙ τη σύναψη συμφωνιών οριοθέτησης με γειτονικά κράτη, των οποίων οι ακτές είναι παρακείμενες ή αντικείμενες με τις ελληνικές ακτές».

Και ξεκαθαρίζει ότι «ο χάρτης που αποτυπώνει τον ελληνικό Θαλάσσιο χωροταξικό σχεδιασμό δεν συνιστά οριοθέτηση ΑΟΖ».

Damage control

Γιατί σε χώρες με τέτοια γεωγραφία, πριν την κάθε κίνηση, πρέπει να είσαι σίγουρος ότι προλαμβάνεις μία ενδεχόμενη κρίση και είσαι απόλυτα ευθυγραμμισμένος με το διεθνές δίκαιο που πρώτος επικαλείσαι, απέναντι στην εκάστοτε επιθετικότητα και αναθεωρητισμό.

Από την άλλη πλευρά και η Αθήνα ήταν κατά κάποιο τρόπο ενήμερη για την απάντηση της Τουρκίας, με τους σχετικούς χάρτες, οι οποίοι ωστόσο μένει να φανεί πού θα κατατεθούν, καθώς επίσης και τις ανακοινώσεις, στο πλαίσιο που κινήθηκαν.

Η Αθήνα περίμενε ωστόσο ότι θα υπάρξει αντίδραση από την τουρκική αντιπολίτευση, καθώς το θέμα προσφέρεται για αντιπαράθεση, στη βάση του εθνικισμού.

Η αντιπολίτευση

Το CHP, το κόμμα που έχει υπερπροβάλει την «υποχρέωση» της Τουρκίας να διεκδικήσει τα «νησιά που της ανήκουν από την Ελλάδα», τώρα να επικαλείται το casus belli με αφορμή το Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό και να καταγγέλλει τον τούρκο ΥΠΕΞ, Χακάν Φιντάν αν αναρωτήθηκε ποτέ τι σημαίνει η «άνοιξη» στις σχέσεις με την Ελλάδα και «τι κάνατε σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, ώστε το βάρος και η σοβαρότητα της Τουρκίας στη διεθνή κοινότητα να έχει γίνει ασήμαντη».

Στο παιχνίδι του εθνικισμού έχει παίξει όμως και η κυβέρνηση Μητσοτάκη. Τελευταίο παράδειγμα η επίθεση στη μουσουλμανική μειονότητα στις εκλογές του 2023, με συγκεκριμένους υποψήφιους να μπαίνουν στο στόχαστρο σφοδρών επιθέσεων.

Ενώ ο ελληνοτουρκικός διάλογος έχει δαιμονοποιηθεί κατά καιρούς με διάφορες αφορμές από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, κυρίως της δεξιάς. Τον πειρασμό της αξιοποίησης των ελληνοτουρκικών δεν έχει αποφύγει ούτε η αριστερά, με σαφώς διαφορετική ρητορική.

Συμβιβασμός, δύσκολη λέξη

Σε αυτό το πλαίσιο η συνεννόηση των δύο πλευρών παραμένει μία δύσκολη και επικίνδυνη ισορροπία, με πολλούς περισπασμούς. Ο συμβιβασμός παραμένει δαιμονοποιημένος και η λύση μοιάζει σχεδόν αδύνατη. Ακόμα και αν κανείς θεωρήσει ότι ο Θαλάσσιος Χωροταξικός Σχεδιασμός είχε μία διάθεση πρόσκλησης σε διάλογο στο λεκτικό του…

Μεγάλο στοίχημα για Αθήνα και Άγκυρα παραμένει η πραγματοποίηση του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας σε εύλογο χρονικό διάστημα, χωρίς αναβολές που μπορεί όντως να δώσουν το περιθώριο να οδηγηθεί για μία ακόμα φορά ο διάλογος στα βράχια. Ενώ και η διάθεση για συνεννόηση θα πρέπει να επαναβεβαιωθεί με συγκεκριμένα μέτρα στη λογική της θετικής ατζέντας κατά το ίδιο το Ανώτατο Συμβούλιο Συνεργασίας.

Ως εκ τούτου η συνάντηση Γεραπετρίτη – Φιντάν στις 14-15 Μαΐου στο περιθώριο της υπουργικής του ΝΑΤΟ, αναμένεται να είναι ιδιαίτερης σημασίας.

in.gr