Ρήτρα διαφυγής: Δεκαέξι χώρες στην Ευρώπη πατάνε το κουμπί της αύξησης αμυντικών δαπανών

ΕπιμέλειαΣτράτος Ιωακείμ

Στο πλαίσιο της ανάγκης για μεγαλύτερη στρατηγική αυτονομία η Ευρώπη αλλάζει πολιτική και ετοιμάζεται να αυξήσει κατακόρυφα τις δαπάνες για άμυνα και ασφάλεια.

Η Ευρώπη αλλάζει πολιτική διοχετεύοντας ένα πακτωλό χρημάτων σε δαπάνες για άμυνα και ασφάλεια με περισσότερες από τις μισές χώρες του μπλοκ να σκοπεύουν να κάνουν χρήση της ρήτρας διαφυγής που τους επιτρέπει να υπερβούν τα αυστηρά δημοσιονομικά όρια.

Σάρκα και οστά ξεκινάει να παίρνει η περαιτέρω στρατιωτικοποίηση της Ευρώπης με ένα πακτωλό από δισεκατομμύρια ευρώ να κατευθύνεται σε δαπάνες για άμυνα και ασφάλεια. Η ρήτρα διαφυγής θα μπορούσε να επιτρέψει να δαπανηθούν εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ για τον επανεξοπλισμό της ηπείρου έως το 2030 με 16 χώρες μέλη του μπλοκ να είναι έτοιμες να πατήσουν το «κουμπί» της ενεργοποίησης.

Η Ευρώπη αλλάζει πολιτική μετά την εκλογή Τραμπ και «επενδύει» σε δαπάνες για άμυνα και ασφάλεια

Το ReArm Europe έρχεται ως μια στρατηγική πρωτοβουλία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που ανακοινώθηκε από την πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, με στόχο την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας και των στρατιωτικών δυνατοτήτων. Ανακοινώθηκε το 2025, στο πλαίσιο της ανάγκης για μεγαλύτερη στρατηγική αυτονομία της ΕΕ, ιδιαίτερα μετά από γεωπολιτικές προκλήσεις όπως ο πόλεμος στην Ουκρανία, η κλιμακούμενη ένταση με τη Ρωσία, και η αβεβαιότητα για τη δέσμευση των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ.

Τι προβλέπει

Προβλέπονται «επενδύσεις» ύψους 800 δισ. ευρώ σε βάθος τετραετίας (2025-2028) για την ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας και την ανάπτυξη στρατιωτικών ικανοτήτων.

Περιλαμβάνει:

about:blank

• 650 δισ. ευρώ μέσω δημοσιονομικού χώρου που δημιουργείται με την ενεργοποίηση της ρήτρας διαφυγής του Συμφώνου Σταθερότητας και Ανάπτυξης, επιτρέποντας στα κράτη-μέλη να δαπανήσουν έως 1,5% του ΑΕΠ για την άμυνα χωρίς να παραβιάζουν τους δημοσιονομικούς κανόνες.
• 150 δισ. ευρώ μέσω δανείων από ένα νέο ευρωπαϊκό ταμείο άμυνας.
• Συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) για τη χρηματοδότηση επενδύσεων σε αμυντικά έργα.

Η Ελλάδα, με αμυντικές δαπάνες στο 3% του ΑΕΠ (υπερβαίνοντας τον στόχο του ΝΑΤΟ για 2%), είναι από τις πρώτες χώρες που υπέβαλαν αίτημα για τη ρήτρα διαφυγής (29 Απριλίου 2025). Ο δημοσιονομικός χώρος που δημιουργείται εκτιμάται σε 600 εκατ. ευρώ ετησίως (500 εκατ. για το 2026), επιτρέποντας τη χρηματοδότηση εξοπλιστικών προγραμμάτων.

«Βροχή» τα αιτήματα

Δεκαπέντε ακόμα χώρες ζητούν εξαίρεση από την υπέρβαση των δημοσιονομικών ορίων. Ουσιαστικά, θα μπορούν να δαπανήσουν έως και 1,5% του ΑΕΠ τους για αμυντικές επενδύσεις κατά τα επόμενα τέσσερα χρόνια χωρίς να παραβιάσουν τους κανόνες για τα δημόσια ελλείμματα και το χρέος.

Η Γερμανία και η Πολωνία ηγούνται της ομάδας των χωρών που έχουν δηλώσει ότι θέλουν να το πράξουν, ανέφερε η ΕΕ σε ανακοίνωσή της την Τετάρτη. Η Ουγγαρία και η Σλοβακία – οι κυβερνήσεις των οποίων θεωρούνται φιλικές προς τη Μόσχα – περιλαμβάνονται επίσης στον κατάλογο.

Τα υπόλοιπα κράτη μέλη της Ε.Ε. που αποφάσισαν να ζητήσουν την ενεργοποίηση της λεγόμενης ρήτρας διαφυγής περιλαμβάνουν το Βέλγιο, τη Δανία, τη Φινλανδία, την Εσθονία, τη Λετονία, τη Λιθουανία, την Πορτογαλία, τη Σλοβενία, την Τσεχική Δημοκρατία, την Κροατία και τη Βουλγαρία, ανέφερε το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

«Παραμένουμε ανοιχτοί σε περαιτέρω αιτήματα εξαίρεσης», υποστήριξε ο επίτροπος Οικονομικών Υποθέσεων της ΕΕ Βάλντις Ντομπρόβσκις.

Κατακόρυφη η αύξηση στρατιωτικών δαπανών το 2024

Πριν όμως ακόμα ενεργοποιηθεί η ρήτρα διαφυγής οι παγκόσμιες στρατιωτικές δαπάνες γνώρισαν (2024) την πιο μεγάλη αύξησή τους μετά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, φθάνοντας συνολικά τα 2,7 τρισεκατομμύρια δολάρια, εξαιτίας πολέμων και συγκρούσεων σε εξέλιξη σε όλη την υφήλιο, σύμφωνα με την έκθεση από το Διεθνές Ινστιτούτο Ερευνών για την Ειρήνη της Στοκχόλμης, SIPRI.

Πάνω από 100 χώρες αύξησαν τους στρατιωτικούς προϋπολογισμούς τους την περασμένη χρονιά, υπογραμμίζει η έκθεση.

Η Ευρώπη, συμπεριλαμβανομένης της Ρωσίας, σύμφωνα με την έρευνα, αύξησε κατά 17% τις στρατιωτικές δαπάνες, φθάνοντας τα 693 δισεκατομμύρια δολάρια.

Η Ρωσία διέθεσε 149 δισ. δολάρια στις ένοπλες δυνάμεις της το 2024, ποσό αυξημένο κατά 38% σε ετήσια βάση και επίπεδο διπλάσιο από εκείνο του 2015. Ο στρατιωτικός προϋπολογισμός της Ουκρανίας, στην οποία εισέβαλε η Ρωσία τον Φεβρουάριο του 2022, αυξήθηκε κατά 2,9%, φθάνοντας τα 64,7 δισεκατομμύρια.

Ορισμένες χώρες κατέγραψαν εκπληκτικές αυξήσεις, τονίζεται στην έκθεση.

Οι στρατιωτικές δαπάνες της Γερμανίας για παράδειγμα αυξήθηκαν κατά 28%, φτάνοντας τα 88,5 δισεκ. δολάρια, εκθρονίζοντας την Ινδία από την τέταρτη θέση παγκοσμίως.

Οι ΗΠΑ κατατάσσονται πρώτες παγκοσμίως ως προς τις στρατιωτικές δαπάνες. Αύξησαν τον προϋπολογισμό τους κατά 5,7% το 2024, φτάνοντας τα 997 δισεκατομμύρια δολάρια που αντιστοιχούν στο 37% των παγκόσμιων δαπανών και στο 66% των χωρών μελών του NATO.

Οι 32 χώρες μέλη της ατλαντικής συμμαχίας αύξησαν όλες τους σημαντικά τις δαπάνες τους για την άμυνα, συμπεριλαμβανομένης και της Ελλάδας.

IN.GR