Αγορά εργασίας: Όταν «έσπασαν» τα όρια μεταξύ δουλειάς και προσωπικού χρόνου – Κυριακή όπως Δευτέρα…

ΕπιμέλειαΣτράτος Ιωακείμ

Στη σύγχρονη αγορά εργασίας η Κυριακή έχει πάψει να αποτελεί το «ιερό» οχυρό του ελεύθερου χρόνου. Μετατρέπεται αργά αλλά σταθερά σε μια ακόμη ρευστή μεταβλητή στο βωμό της παραγωγικότητας και της διαρκούς διαθεσιμότητας.

Η αγορά εργασίας αλλάζει. Η «ιερή» Κυριακή της ανάπαυσης έχει μετατραπεί για ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού σε μια ακόμα εργάσιμη ημέρα, αντανακλώντας βαθιές αλλαγές στην οικονομία, την τεχνολογία και την κοινωνική μας ζωή.

Η «Always-On» οικονομία «κατάπιε» την Κυριακή

Παραδοσιακά, την τελευταία ημέρα της εβδομάδας οι ρυθμοί κατέβαιναν, τα ρολά παρέμεναν κατεβασμένα και η σιωπή των εμπορικών δρόμων σηματοδοτούσε μια άρρητη κοινωνική συμφωνία: τον σεβασμό στην ανάπαυση.

Η «σύγχρονη» αγορά εργασίας

Σήμερα, η εικόνα αυτή έχει αντικατασταθεί από το διαρκές βουητό της κατανάλωσης και το μπλε φως των οθονών που δεν σβήνει σχεδόν ποτέ. Στη «σύγχρονη» αγορά εργασίας, η Κυριακή έχει πάψει να αποτελεί το «ιερό» οχυρό του ελεύθερου χρόνου, μετατρεπόμενη από συλλογική αργία σε μια ακόμη ρευστή μεταβλητή στο βωμό της παραγωγικότητας και της διαρκούς διαθεσιμότητας.

Στο παρελθόν, η οικονομία βασιζόταν στην παραγωγή (εργοστάσια) και τη γεωργία. Σήμερα, κυριαρχούν οι υπηρεσίες.

1. Τουρισμός και εστίαση: Σε χώρες όπως η Ελλάδα, ο τουρισμός απαιτεί συνεχή λειτουργία.
2. Ηλεκτρονικό εμπόριο: Η δυνατότητα να ψωνίζουμε online 24 ώρες το 24ωρο δημιούργησε την ανάγκη για logistics, αποθήκες και διανομείς που εργάζονται ασταμάτητα.
3. Απελευθέρωση ωραρίου: Η νομοθετική πίεση για ανοιχτά καταστήματα τις Κυριακές άλλαξε τη μορφή του λιανεμπορίου.

Το μπλε φως των οθονών δεν σβήνει σχεδόν ποτέ

Η τεχνολογική… πρόοδος

Παλαιότερα, η εργασία σταματούσε μόλις έβγαινες από την πόρτα του γραφείου.

Σήμερα, η ηλεκτρονική αλληλογραφία και μια πλειάδα εφαρμογών που φροντίζουν για ανεμπόδιστη επικοινωνία ανά πάσα ώρα και στιγμή έδωσαν τα «κλειδιά» σε μια νέα εποχή, την εποχή της «άμεσης διαθεσιμότητας».

Η τηλεργασία ενώ προσφέρει ευελιξία, έχει θολώσει τα όρια μεταξύ προσωπικού χώρου/χρόνου και επαγγελματικών υποχρεώσεων. Το σπίτι δεν είναι πια μόνο καταφύγιο, είναι και γραφείο.

Η Gig Economy και η επισφάλεια

Πολλοί εργαζόμενοι σήμερα δεν έχουν σταθερό πενθήμερο, αλλά εργάζονται ως ελεύθεροι επαγγελματίες ή σε πλατφόρμες (delivery, κ.λπ.). Σε αυτό το μοντέλο, ο χρόνος ισούται άμεσα με χρήμα. Η άρνηση εργασίας την Κυριακή μεταφράζεται σε άμεση απώλεια εισοδήματος.

Αν η νομοθεσία άνοιξε την πόρτα των καταστημάτων την Κυριακή, η τεχνολογία «γκρέμισε» τους τοίχους του σπιτιού μας. Η έλευση του smartphone και η κουλτούρα της διαρκούς συνδεσιμότητας δημιούργησαν μια νέα μορφή εργασιακής δουλείας. Το email που καταφθάνει το απόγευμα της Κυριακής, το μήνυμα στο Viber για μια «επείγουσα» εκκρεμότητα, αποτελούν εισβολές στον ιδιωτικό χρόνο.

Η τηλεργασία, η οποία αποθεώθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας ως το απόλυτο εργαλείο ελευθερίας, αποδείχθηκε δίκοπο μαχαίρι. Χωρίς τη φυσική μετακίνηση από και προς το γραφείο, τα όρια μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής έγιναν διάτρητα. Για πολλούς εργαζόμενους, η Κυριακή έχει μετατραπεί σε μια ημέρα «προετοιμασίας» ή «τακτοποίησης εκκρεμοτήτων», μια σιωπηλή παράταση της εργάσιμης εβδομάδας που δεν καταγράφεται σε κανένα ωρολόγιο πρόγραμμα, αλλά προκαλεί ψυχική εξάντληση.

Οι «πολεμιστές του Σαββατοκύριακου»

Το Business Insider υιοθετεί έναν χαρακτηρισμό που συμπυκνώνει τη νέα κατάσταση. Μιλά για τους «πολεμιστές του Σαββατοκύριακου».

Πέρυσι στις ΗΠΑ το 5% των υπαλλήλων γραφείου συνδέθηκε στο διαδίκτυο τα Σαββατοκύριακα, σημειώνοντας αύξηση 9% από το 2023, σύμφωνα με ανάλυση που διεξήγαγε η ActivTrak.

Το 2024, τα άτομα με πτυχίο πανεπιστημίου εργάζονταν κατά μέσο όρο τέσσερις ώρες το Σαββατοκύριακο, σύμφωνα με το Γραφείο Στατιστικών Εργασίας των ΗΠΑ, και περίπου το 29% όλων των απασχολούμενων εργάζονταν τα Σαββατοκύριακα.

Η εργασία αλλάζει και σήμερα το «Δικαίωμα στην Αποσύνδεση» κερδίζει έδαφος

Το burnout ως νέα κανονικότητα

Οι συνέπειες αυτής της κατάστασης είναι ορατές στα στατιστικά στοιχεία για τη δημόσια υγεία. Τα ποσοστά επαγγελματικής εξουθένωσης (burnout) βρίσκονται σε ιστορικά υψηλά επίπεδα. Ο ανθρώπινος εγκέφαλος δεν είναι κατασκευασμένος για να βρίσκεται σε κατάσταση διαρκούς εγρήγορσης. Χρειάζεται την «αποσύνδεση», τη στιγμή που η παραγωγικότητα σταματά να αποτελεί το μοναδικό κριτήριο αξίας της ύπαρξής μας.

Η απώλεια της Κυριακής σημαίνει την απώλεια της «τελετουργίας της παύσης». Χωρίς αυτήν, οι μέρες συγχέονται σε μια γκρίζα μάζα υποχρεώσεων. Ο εργαζόμενος αισθάνεται ότι δεν ζει, αλλά απλώς συντηρεί τον εαυτό του για να μπορεί να συνεχίσει να εργάζεται.

Η ανάγκη στο «δικαίωμα στην αποσύνδεση»

Μέσα σε αυτό το ζοφερό τοπίο, αρχίζουν να εμφανίζονται οι πρώτες αντιδράσεις. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η συζήτηση για το «Δικαίωμα στην Αποσύνδεση» (Right to Disconnect) κερδίζει έδαφος. Πρόκειται για το δικαίωμα του εργαζόμενου να μην απαντά σε τηλέφωνα και μηνύματα εκτός ωραρίου, χωρίς τον φόβο κυρώσεων. Ορισμένες χώρες έχουν ήδη θεσμοθετήσει αυστηρά πλαίσια, αναγνωρίζοντας ότι η ψυχική υγεία του πληθυσμού είναι σημαντικότερη από την οριακή αύξηση του τζίρου.

Ωστόσο, η νομοθεσία από μόνη της δεν αρκεί. Απαιτείται μια ριζική επαναξιολόγηση του τι θεωρούμε «πρόοδο».

IN.GR