ΕπιμέλειαΑλεξάνδρα Φωτάκη
Η κατάρρευση του συριακού καθεστώτος κατέστρεψε τον «άξονα αντίστασης» του Ιράν και έφερε τους υποστηριζόμενους από την Τουρκία ισλαμιστές στο κατώφλι του Ισραήλ
Τουρκία και Ισραήλ είναι από τις χώρες που κατατάσσονται από αναλυτές και διπλωμάτες στους «κερδισμένους» μετά την ανατροπή του Μπασάρ αλ Άσαντ στη Συρία. Δύο χώρες σύμμαχοι των ΗΠΑ, αλλά με εντονότατο ανταγωνισμό μεταξύ τους, με φόντο τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή.
Στα ερωτήματα της επόμενης μέρας τόσο η Άγκυρα όσο και το Τελ Αβίβ είναι από τους παράγοντες που εκτιμάται ότι θα διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο επιδιώκοντας και να διατηρήσουν όσα κέρδισαν.
Ωστόσο στις εκτιμήσεις διεθνών ΜΜΕ σημειώνεται ότι οι σχέσεις Τουρκίας – Ισραήλ αναμένεται να επιδεινωθούν περαιτέρω λόγω ανταγωνισμού τους στην Συρία.
Όπως επισημαίνει άρθρο της Wall Street Journal η κατάρρευση του συριακού καθεστώτος κατέστρεψε τον «άξονα αντίστασης» του Ιράν και έφερε τους υποστηριζόμενους από την Τουρκία ισλαμιστές στο κατώφλι του Ισραήλ.
Τουρκία και Ισραήλ στρατηγικά ωφελημένοι
Η Τουρκία και το Ισραήλ είναι οι κύριοι στρατηγικά ωφελημένοι από την κατάρρευση του συριακού καθεστώτος, γεγονός που επισφραγίζει τη δραματική μείωση της ιρανικής επιρροής στη Μέση Ανατολή. Αλλά τώρα αυτοί οι δύο σύμμαχοι των ΗΠΑ, των οποίων οι ήδη δηλητηριασμένες σχέσεις έχουν επιδεινωθεί μέχρις εσχάτων από την έναρξη του πολέμου στη Γάζα πέρυσι, βρίσκονται σε μια δική τους πορεία σύγκρουσης, στη Συρία και πέραν αυτής, σύμφωνα με την ίδια πηγή.
Η εφημερίδα σημειώνει δε ότι η διαχείριση αυτής της αντιπαλότητας είναι πιθανό να αποτελέσει προτεραιότητα για την επερχόμενη κυβέρνηση Τραμπ, προσθέτοντας πίεση στο δίκτυο των συμμαχιών της Αμερικής στην Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή.
Δεν συγκρίνεται με το Ιράν
Αν και σημειώνεται ότι η εχθρότητα μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας δεν συγκρίνεται με τη μακρά και αιματηρή σύγκρουση μεταξύ του Ισραήλ, του Ιράν και των ιρανών πληρεξουσίων. Οι κυβερνώντες κληρικοί της Τεχεράνης επιδιώκουν να εξαλείψουν το εβραϊκό κράτος από τον χάρτη και οι δύο χώρες επιδόθηκαν σε απευθείας πυραυλικά χτυπήματα η μία εναντίον της άλλης φέτος, μια κλιμάκωση της μάχης δεκαετιών μεταξύ του Ισραήλ και της υποστηριζόμενης από το Ιράν Χεζμπολάχ στον Λίβανο.
Η διάλυση του «άξονα αντίστασης» υπό την ηγεσία του Ιράν, ο οποίος συνήθιζε να τρέχει από το Ιράν και το Ιράκ μέσω της Συρίας στη Χεζμπολάχ, αντιπροσωπεύει ένα άμεσο και σημαντικό όφελος ασφαλείας για το Ισραήλ σύμφωνα με την WSJ .
Ωστόσο, όπως επισημαίνεται, Ισραηλινοί αξιωματούχοι είπαν ότι ανησυχούν ότι ένας νέος άξονας σουνιτών ισλαμιστών υπό την ηγεσία της Τουρκίας θα μπορούσε να γίνει εξίσου σοβαρός κίνδυνος με την πάροδο του χρόνου, ειδικά δεδομένης της δημόσιας υποστήριξης του Τούρκου Προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στους ορκισμένους εχθρούς του Ισραήλ, όπως η Χαμάς.
Ο Τζολάνι
Ενώ ο ντε φάκτο ηγέτης της νέας Συρίας, Αχμέντ αλ Σαράα, ευρέως γνωστός με το όνομά του, Αμπού Μοχάμεντ αλ Τζολάνι, λέει ότι δεν ενδιαφέρεται για σύγκρουση και θέλει να επικεντρωθεί στην ανοικοδόμηση της χώρας, αυτός και πολλοί άλλοι στη Δαμασκό είχαν συνηθίσει να διαδραματίζουν βασικούς ρόλους στην Αλ Κάιντα και στο Ισλαμικό Κράτος, που χαρακτηρίζονται από την Αμερική τρομοκρατικές ομάδες. Οι ΗΠΑ εξακολουθούν να διατηρούν την επικήρυξη των 10 εκατομμυρίων δολαρίων για τον Τζολάνιο οποίος όπως σημειώνεται στο άρθρο έχει βάλει κοστούμι και συναντά Ευρωπαίους διπλωμάτες στη Δαμασκό.
Καθώς η νέα τάξη στη Συρία διαμορφώνεται μετά την πτώση του Μπασάρ αλ Άσαντ , η Τουρκία έχει αναδειχθεί μακράν ως η κυρίαρχη δύναμη στη Δαμασκό, σύμφωνα με την WSJ. Αυτό φέρνει τον Ερντογάν πιο κοντά από ποτέ στην επίτευξη της φιλοδοξίας του για μια σφαίρα επιρροής που εκτείνεται σε πρώην οθωμανικά εδάφη, μέχρι τη Λιβύη και τη Σομαλία.
Οι σχέσεις Τουρκίας – Ισραήλ μπορεί να επιδεινωθούν
«Οι σχέσεις με την Τουρκία είναι σίγουρα σε άσχημη κατάσταση, αλλά υπάρχει πάντα πιθανότητα να επιδεινωθούν περισσότερο», δήλωσε σε συνέντευξή του ο Γιούλι Εντελστάιν , πρόεδρος της επιτροπής εξωτερικών και αμυντικών υποθέσεων του ισραηλινού κοινοβουλίου. «Δεν είναι ότι απειλούμε ο ένας τον άλλον σε αυτή τη φάση, αλλά θα μπορούσε να εξελιχθεί σε συγκρούσεις όσον αφορά τη Συρία, συγκρούσεις με πληρεξούσιους που εμπνέονται και οπλίζονται από την Τουρκία».
Το άρθρο σημειώνει μεταξύ άλλων πως εκτός από το Κατάρ, το οποίο είναι στενά σύμμαχος με την Τουρκία, άλλοι Αμερικανοί εταίροι στην περιοχή, όπως η Σαουδική Αραβία, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Μπαχρέιν και η Ιορδανία, έχουν τους δικούς τους ενδοιασμούς για τη νέα επιρροή της Τουρκίας. Οι αξιωματούχοι εκεί φοβούνται ότι μια αναβίωση του πολιτικού Ισλάμ που εξαπλώνεται από τη Δαμασκό μπορεί να υπονομεύσει την ασφάλεια των εθνών τους.
Υπάρχουν δίαυλοι επικοινωνίας
Υπενθυμίζει δε ότι η Τουρκία, η οποία το 1949 έγινε η πρώτη μουσουλμανική χώρα που αναγνώρισε το Ισραήλ, εξακολουθεί να διατηρεί πρεσβεία στο Τελ Αβίβ, παρόλο που ο Ερντογάν κατηγόρησε τον πρωθυπουργό Μπεντζιαμίν Νετανιάχου ως «το χασάπη της Γάζας» αφού δεκάδες χιλιάδες Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν από τις ισραηλινές δυνάμεις εκεί και επέβαλε οικονομικές κυρώσεις στο Ισραήλ.
«Υπάρχουν ακόμη δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ των δύο χωρών και η Τουρκία εξακολουθεί να είναι σύμμαχος των Ηνωμένων Πολιτειών, επομένως τα ζητήματα μεταξύ τους μπορούν να γεφυρωθούν», δήλωσε ο Εγιάλ Ζίσερ, καθηγητής σύγχρονης ιστορίας της Μέσης Ανατολής στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι μια Τουρκοκρατούμενη Συρία είναι πολύ καλύτερη για το Ισραήλ από μια Συρία που κυριαρχείται από το Ιράν, πρόσθεσε.
«Η Τουρκία δεν επιθυμεί την καταστροφή του Ισραήλ, δεν αναπτύσσει πυρηνικά όπλα, δεν παρέχει στη Χεζμπολάχ ένα εντυπωσιακό οπλοστάσιο πυραύλων και δεν στέλνει δεκάδες χιλιάδες πολιτοφυλακές στη Συρία», είπε ο Ζίσερ.
Είναι πολύ ανησυχητικό να μιλάμε για μια επικείμενη τουρκική-ισραηλινή αντιπαράθεση στη Συρία, συμφώνησε ο Ομέρ Ονχόν, πολιτικός αναλυτής που υπηρέτησε ως πρεσβευτής της Τουρκίας στη Δαμασκό μέχρι το κλείσιμο της πρεσβείας το 2012. Άνοιξε ξανά τις τελευταίες ημέρες.
Οι πολιτικές Νετανιάχου
«Είναι οι πολιτικές της κυβέρνησης Νετανιάχου με τις οποίες η Τουρκία είναι αντίθετη, και αν αλλάξουν οι πολιτικές, τότε οι σχέσεις θα μπορούσαν να επανέλθουν στην κανονικότητα για άλλη μια φορά, όπως ήταν σε όλη την ιστορία», είπε.
Η εξωτερική και αμυντική πολιτική της Τουρκίας εξοργίζει εδώ και καιρό τις διαδοχικές αμερικανικές διοικήσεις, με σημείο τριβής τη στρατιωτική και πυρηνική ενεργειακή συνεργασία του Ερντογάν με τη Ρωσία και με αυτό που οι Αμερικανοί αξιωματούχοι εκείνη την εποχή περιέγραφαν ως κρυφή τουρκική βοήθεια στο Ισλαμικό Κράτος στο Ιράκ και τη Συρία. «Η Τουρκία για αρκετό καιρό ήταν κάτι σαν ένα κράτος αδίστακτο εντός της δυτικής συμμαχίας», δήλωσε ο Jonathan Schanzer , εκτελεστικός διευθυντής του Ιδρύματος για την Άμυνα των Δημοκρατιών, μιας δεξαμενής σκέψης της Ουάσιγκτον που υποστηρίζει το Ισραήλ, την Ουκρανία και την Ταϊβάν.
Οι Κούρδοι
Η μόνη συνεχιζόμενη βία στη Συρία τώρα – όπως υπογραμμίζει το άρθρο – είναι μια επίθεση από πολιτοφυλακές που υποστηρίζονται από την Τουρκία, γνωστές ως Συριακός Εθνικός Στρατός, εναντίον της περιοχής των Κούρδων της Συρίας στα βορειοανατολικά της χώρας που φιλοξενεί πολλές στρατιωτικές βάσεις των ΗΠΑ. Μερικοί από αυτούς τους μαχητές είναι Κούρδοι από τη νοτιοανατολική Τουρκία που προέρχονται από το Εργατικό Κόμμα του Κουρδιστάν PKK, μια οργάνωση που τόσο η Άγκυρα όσο και η Ουάσιγκτον θεωρούν τρομοκρατική.
Η υποστήριξη της Ουάσιγκτον στις ένοπλες ομάδες των Κούρδων της Συρίας αποτελεί εδώ και καιρό ένα σημαντικό ζήτημα για την Τουρκία. «Αυτό που συμβαίνει αυτή τη στιγμή είναι ότι μια χώρα του ΝΑΤΟ υποστηρίζει μια τρομοκρατική οργάνωση που δρα εναντίον μιας άλλης χώρας του ΝΑΤΟ», δήλωσε ο Μεχμέτ Σαχίν, βουλευτής του κυβερνώντος κόμματος AKP της Τουρκίας, προσθέτοντας ότι ελπίζει ότι ο Τραμπ θα στερήσει αυτή την υποστήριξη.
Ένας άλλος Τούρκος βουλευτής, ο Μπερντάν Οζτούρκ από το φιλοκουρδικό κόμμα DEM, είπε ότι η Ουάσιγκτον έχει υποχρέωση απέναντι στους Κούρδους της Συρίας λόγω του αίματος που χύθηκε από κοινού κατά του Ισλαμικού Κράτους την τελευταία δεκαετία.
Παραβιάζει δικαιώματα
«Η Τουρκία παραβιάζει πλέον κάθε βασικό ανθρώπινο δικαίωμα», είπε. «Κανείς δεν πρόκειται να γίνει σύμμαχος με τις ΗΠΑ εάν προδώσουν τον κουρδικό λαό. Αν έχεις έναν σύντροφο, είναι πραγματικά πολύτιμος και πρέπει να τον κρατήσεις πιο δυνατό».
Σε δηλώσεις που εξόργισαν την Άγκυρα, ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών Γκίντεον Σάαρ δήλωσε αυτή την εβδομάδα ότι και το Ισραήλ πρέπει να θεωρεί τους Κούρδους, οι οποίοι όπως είπε καταπιέζονται από την Τουρκία και το Ιράν εξίσου, ως «φυσικούς συμμάχους» του και πρέπει να ενισχύσει τους δεσμούς με αυτούς και με άλλα Μέση Ανατολικές μειονότητες.
Παρά τις τέτοιου είδους δηλώσεις, είναι απίθανο το Ισραήλ να υποστηρίξει υλικά τους Κούρδους μαχητές της Συρίας κατά της Τουρκίας και των πληρεξουσίων της, δήλωσε ο Αϊντίν Σελτσέν , πρώην Τούρκος διπλωμάτης με μακρά εμπειρία στην αντιμετώπιση κουρδικών ζητημάτων. «Το Ισραήλ θα είχε χάσει το μυαλό του ως χώρα αν αποφάσιζε να αναζητήσει προβλήματα κατά της Τουρκίας στη Συρία», είπε, όπως αναφέρει η WSJ.
Δεν έχει νόημα σύγκρουση Τουρκίας – Ισραήλ
«Η Άγκυρα είναι νικητής και το Ισραήλ είναι νικητής στις πρόσφατες εξελίξεις. Δεν βλέπω καμία πιθανότητα για ανοιχτή σύγκρουση μεταξύ Ισραήλ και Τουρκίας. Απλώς δεν έχει νόημα.”
Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, οι οποίες έχουν αναπτύξει περίπου 2.000 στρατιώτες στη Συρία, το Ισραήλ δεν έχει εμφανή παρουσία στις περιοχές των Συριακών Κούρδων, οι οποίες βρίσκονται πολύ μακριά. «Έχουμε μακροχρόνιες σχέσεις με τους Κούρδους, είναι μέρος της ιστορίας μας, είναι μέρος της ιστορίας τους. Αλλά το Ισραήλ δεν πρόκειται να αναλάβει τον αμερικανικό ρόλο στην υποστήριξη των Κούρδων», είπε ο Υποστράτηγος ε.α.. Γιακόφ Αμίντρορ , πρώην σύμβουλος εθνικής ασφάλειας του Νετανιάχου και συνεργάτης στο Εβραϊκό Ινστιτούτο Εθνικής Ασφάλειας της Αμερικής.
Τις τελευταίες ημέρες, η Τουρκία ζήτησε επανειλημμένα από το Ισραήλ να αποσύρει τα στρατεύματα από τη ζώνη κατοχής γύρω από τα συριακά Υψίπεδα του Γκολάν και κατηγόρησε το Ισραήλ ότι προσπαθεί να σαμποτάρει τη μετάβαση μετά την πτώση του καθεστώτος του Άσαντ. «Εκμεταλλευόμενο το τρέχον κενό, το Ισραήλ θέλει να συνεχίσει τις κατοχικές του πολιτικές. Αυτό δεν είναι καλό για τη Συρία ή την περιοχή», είπε ο Σαχίν.
Βομβαρδισμοί στόχων
Η εφημερίδα σημειώνει πως εκτός από την κατάληψη εδαφών στη νότια Συρία, το Ισραήλ βομβάρδισε ανηλεώς ό,τι έχει απομείνει από τη στρατιωτική υποδομή του καθεστώτος Άσαντ, διασφαλίζοντας ότι οι νέοι ηγεμόνες της Συρίας δεν θα έχουν αεράμυνα, ναυτικό, αεροπορία ή πυραύλους και ρουκέτες μεγάλου βεληνεκούς.
Απαντώντας στο αίτημα της Άγκυρας να αποσύρει τα στρατεύματα, το Υπουργείο Εξωτερικών του Ισραήλ είπε ότι η Τουρκία θα πρέπει να είναι η τελευταία χώρα που θα θέσει το θέμα της κατοχής στη Συρία επειδή τα τουρκικά στρατεύματα επιχειρούν στη χώρα αυτή από το 2016, υποστηρίζοντας «τζιχαντιστικές δυνάμεις» και επεκτείνοντας το τουρκικό νόμισμα , τραπεζικές και ταχυδρομικές υπηρεσίες σε μεγάλο μέρος της χώρας.
Η οργάνωση του Τζολάνι, Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ, παραμένει καταχωρημένη ως τρομοκρατική ομάδα από τις ΗΠΑ. Ο διοικητής των τζιχαντιστών προσπάθησε να προβάλει μια μετριοπαθή εικόνα. Έχει μιλήσει επανειλημμένα για τα δικαιώματα των μειονοτήτων και είπε ότι μια νέα Συρία ενδιαφέρεται να ανοικοδομηθεί μετά την καταστροφή που προκάλεσε σχεδόν 14 χρόνια εμφυλίου πολέμου παρά να ανοίξει μια νέα σύγκρουση με το Ισραήλ.
Αυτές οι διαβεβαιώσεις, ωστόσο, όπως επισημαίνει η WSJ δεν πείθουν πολλούς στην ισραηλινή ηγεσία. Ο Τζολάνι, εξάλλου, χαιρέτισε την επίθεση της Χαμάς στο Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου 2023. Το όνομά του αναφέρεται στην καταγωγή της οικογένειάς του στα Υψίπεδα του Γκολάν, μια περιοχή που το Ισραήλ κατέλαβε από τη Συρία το 1967 και έκτοτε έχει προσαρτήσει.
Το HTS και το Ισραήλ
«Το HTS στη θέση του ηγέτη στη Δαμασκό, υπό την τουρκική αιγίδα, εγείρει την τρομακτική πιθανότητα για το Ισραήλ εχθρικών ισλαμιστών στα βορειοανατολικά σύνορά του. Αυτή η κατάσταση θα μπορούσε να γίνει ακόμη πιο σκοτεινή εάν οι Κούρδοι απωθηθούν, δίνοντας χώρο για μια αναζωπύρωση από το ISIS», δήλωσε ο Σαλόμ Λίπνερ, ανώτερος συνεργάτης στο Atlantic Council που υπηρέτησε ως σύμβουλος αρκετών Ισραηλινών πρωθυπουργών. «Το Ισραήλ βρίσκεται σε βαθιά αμυντική στάση».
Η πιθανή απειλή από τη Συρία δεν είναι άμεση, δεδομένης της αδυναμίας των νέων ηγεμόνων της χώρας, δήλωσε ο Έντελσταϊν του Ισραήλ, ο οποίος υπηρέτησε σε διάφορα ανώτερα υπουργικά αξιώματα υπό τον Νετανιάχου καθώς και πρόεδρος του ισραηλινού κοινοβουλίου. Μεσοπρόθεσμα, ωστόσο, οι ισλαμιστικές ομάδες στη νότια Συρία θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο τις ισραηλινές κοινότητες, είπε, ενώ μακροπρόθεσμα ένας συριακός στρατός που ανασυντάχθηκε με τουρκικά όπλα και βοήθεια θα μπορούσε για άλλη μια φορά να αποτελέσει συμβατικό κίνδυνο όπως ο στρατός του Άσαντ στο τέλος του 20ου αιώνα.
Οι διαβεβαιώσεις για καλές προθέσεις που προέρχονται από τους νέους ηγέτες της Συρίας θα πρέπει να ληφθούν με τόση αξιοπιστία όσο και οι δηλώσεις της Χαμάς που παρέσυραν το Ισραήλ σε μια ψευδή αίσθηση ασφάλειας πριν από την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου, είπε ο Έντελσταϊν.
«Όλοι –όχι μόνο το Ισραήλ– θα πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στην προσπάθεια να προσποιηθούμε ότι το νέο καθεστώς στη Συρία είναι φυσιολογικό», είπε. «Δεν ασχολούμαστε με τη δημιουργία πληρεξουσίων στη Συρία, εργαζόμαστε για την προστασία των συνόρων μας. Αλλά συμβαίνει πολλές από τις κοινότητες που βρίσκονται κοντά στα σύνορά μας να είναι μειονοτικές κοινότητες στη Συρία, και πρέπει να διασφαλίσουμε ότι δεν κατακλύζονται από ισλαμιστικές πολιτοφυλακές και αυτά τα μέρη δεν μετατραπούν σε στρατιωτική βάση για μελλοντική επίθεση στην Ισραήλ».
IN.GR
